He reo atu tēnei ki ngā kārangarangatanga maha puta noa i te Motu, a, whiti atu hoki ki ngā tuawhenua o te āo e noho mai rā te maha o te iwi Māori e taki whai ana i te oranga mō rātau. Hoatu, ahakoa kei hea e noho ana, e pēhea ana rānei tā rātau noho, e kore e warewaretia te hau kāinga, me nga tūpuna nā rātau te mauri o te iwi i pupuri, tae atu hoki ki ngā tikanga e mau nei i a tātau i te rā nei.

Koirā, kia hoki te korero ki te orokotīmatanga o te iwi, āe, ko te tohu tēnei ki a Ngātoro-i-rangi, te tohunga nāna te whenua i takahi, i mau ai te tapu ki runga i te whenua. Heke haere iho ngā whakatupuranga me te mau anō i aua tapu e te mahi a ngā tohunga. Ko Ngāti Tarāwhai kē nā hoki.

Hoki ai te korero ki tō rātau nohanga kāinga i te wā i a rātou, arā, i Okataina. Kātahi ka noho ki Te Koutu, ki Anatūpāpaku, ki Motuwhētero, ki Whakaruamānuka, ki Tahunapō arā, arā atu ō rātau kāinga i reira. Otirā, ko te wāhi ūnga mai o ngā waka, arā, i Tauranganui. He wāhi tēnei o te moana i noho hei tauranga mō ngā waka.

He aha rā, nā te huhua pea o te rākau tōtara i Okataina, ka puta ngā mōhiotanga o ngā toa i reira ki te whakairo rākau. Ahakoa i te tīmatanga, he whakairo waka mō rātau, ā, hei hoko ki ētehi o nga iwi o Te Arawa, ā, i hea noa atu rānei. Kātahi ka mahi i tā rātau mahi.

Mea rawa ake, nō te taenga mai o te Pākeha ki roto o Te Arawa me ā rātau tikanga mō te hanga whare, ka whai hoki a Ngāti Tarāwhai ki tērā mahi, arā, ki te whakairo whare. Ko tōna mutunga iho, kua marara katoa ā rātau mahi whakairo rākau, kei roto i ngā whare pupuri taonga kei ngā tuawhenua huhua o te Ao.

Kia tau mai te korero ki te rā nei, kua whakaaro nui tātau ngā uri o rātau mā, ki te whai i ngā taonga i whakarere iho e rātou. Ka nui te pai o ngā hapu e taki whaiwhai ana i ngā mahi waiata, ngā mahi ako i te reo Māori, ngā mahi ako hoki i te whakapapa. Ko te wawata i tēnei wā, ko tōna mutunga iho, kua mau katoa i a tātau ngā taonga i whakarere iho e ō tātau tūpuna ki a tātau.

Ka mutu
Te Poroa Malcolm